ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡର ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ:
◆ଭୌତିକ ଏବଂ ରାସାୟନିକ ଗୁଣ
ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍, ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ଭାବରେ, ଆମ୍ଫୋଟେରିକ୍ କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ। ଏହା ପାଣିରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେବା କଷ୍ଟକର, କିନ୍ତୁ ଏସିଡ୍ ଏବଂ ଦୃଢ଼ କ୍ଷାରରେ ସହଜରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇପାରେ। ଏହାର ଆଣବିକ ଓଜନ 81.41 ଏବଂ ଏହାର ତରଳାଇବା ବିନ୍ଦୁ 1975 ℃ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚ। କୋଠରୀ ତାପମାତ୍ରାରେ, ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ସାଧାରଣତଃ ଷଡ଼କୋଣୀୟ ସ୍ଫଟିକ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ, ଗନ୍ଧହୀନ ଏବଂ ସ୍ୱାଦହୀନ, ଏବଂ ଏହାର ସ୍ଥିର ଗୁଣ ଅଛି। ଖାଦ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ, ଆମେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଏହାର ଅଭିସରଣ, ଶୋଷଣ ଏବଂ ଆଣ୍ଟିବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆଲ୍ ଗୁଣ ବ୍ୟବହାର କରୁ। ଏହାକୁ ଘୁଷୁରୀଙ୍କ ଖାଦ୍ୟରେ ମିଶାଇବା ଦ୍ୱାରା କେବଳ ସେମାନଙ୍କର ବୃଦ୍ଧି କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ଉନ୍ନତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ, ବରଂ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ ସେମାନଙ୍କର ଡାଇରିଆ ସମସ୍ୟାକୁ ମଧ୍ୟ ରୋକାଯାଇପାରିବ।

◆କାର୍ଯ୍ୟ ନୀତି ଏବଂ ପଥ
ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଉଚ୍ଚ ମାତ୍ରା ଘୁଷୁରୀ ବୃଦ୍ଧି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମତାକୁ ଉନ୍ନତ କରିବା ଏବଂ ଡାଇରିଆକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ବହୁଳ ଭାବରେ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଛି। ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟର ନୀତି ମୁଖ୍ୟତଃ ଜିଙ୍କ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାର ଅପେକ୍ଷା ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଆଣବିକ ଅବସ୍ଥା (ZnO) ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ଏହି ସକ୍ରିୟ ଉପାଦାନ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ ଘୁଷୁରୀର ବୃଦ୍ଧିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିପାରେ ଏବଂ ଡାଇରିଆର ଘଟଣା ହ୍ରାସ କରିପାରେ। ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ ଏହାର ଆଣବିକ ଅବସ୍ଥା ZnO ମାଧ୍ୟମରେ ଘୁଷୁରୀର ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଅନ୍ତନଳୀ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ। ZnO ର ଉଚ୍ଚ ମାତ୍ରା ପେଟ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅନ୍ତ୍ରରେ ଗ୍ୟାଷ୍ଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡକୁ ନିରପେକ୍ଷ ଏବଂ ଏକତ୍ରିତ କରେ, ଏବଂ କ୍ଷତିକାରକ ଜୀବାଣୁକୁ ଶୋଷିତ କରେ, ବୃଦ୍ଧି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମତାକୁ ଉନ୍ନତ କରେ।

ପାକସ୍ଥଳୀର ଏସିଡିକ ପରିବେଶରେ, ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ କ୍ରିୟା କରେପାକସ୍ଥଳୀ ଏସିଡ୍ ସହିତ ଏସିଡ୍-ବେସ୍ ନିରପେକ୍ଷୀକରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା, ଏବଂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୀକରଣ ହେଉଛି: ZnO+2H+→ Zn ² ⁺+H ₂ O। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୋଲ୍ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ଦୁଇ ମୋଲ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଆୟନ୍ ବ୍ୟବହାର କରେ। ଯଦି ଘୁଷୁରୀଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଗତ ଖାଦ୍ୟରେ 2kg/t ନିୟମିତ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ଯୋଡାଯାଏ, ଏବଂ ଧରିନିଆଯାଏ ଯେ କ୍ଷୀର ଛାଡ଼ିଥିବା ଘୁଷୁରୀମାନଙ୍କର ଦୈନିକ ଖାଦ୍ୟ 200 ଗ୍ରାମ ଅଛି, ତେବେ ସେମାନେ ପ୍ରତିଦିନ 0.4 ଗ୍ରାମ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବେ, ଯାହା 0.005 ମୋଲ୍ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡ୍। ଏହିପରି, 0.01 ମୋଲ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଆୟନ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ, ଯାହା ପ୍ରାୟ 100 ମିଲିଲିଟର ପେଟ ଏସିଡ୍ ସହିତ ସମାନ ଯାହାର pH 1 ଅଟେ। ଅନ୍ୟ ଶବ୍ଦରେ, ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡ୍ର ଏହି ଅଂଶ (ପ୍ରାୟ 70-80%) ଯାହା ପେଟ ଏସିଡ୍ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ, 70-80 ମିଲିଲିଟର pH 1 ପେଟ ଏସିଡ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବ, ଯାହା କ୍ଷୀର ଛାଡ଼ିଥିବା ଘୁଷୁରୀଙ୍କ ପେଟ ଏସିଡ୍ ର ମୋଟ ଦୈନିକ କ୍ଷରଣର ପ୍ରାୟ 80% ଅଟେ। ଏପରି ସେବନ ନିସନ୍ଦେହରେ ଖାଦ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରୋଟିନ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱର ହଜମ ଉପରେ ଗୁରୁତର ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ।

ଉଚ୍ଚ-ଡୋଜ୍ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡର ବିପଦ:
ଘୁଷୁରୀଙ୍କ କ୍ଷୀର ଛଡ଼ାଇବା ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ, ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଜିଙ୍କ ପରିମାଣ ପ୍ରାୟ 100-120mg/kg ହୋଇଥାଏ। ତଥାପି, ଅତ୍ୟଧିକ Zn ²+ ଅନ୍ତନଳୀ ମ୍ୟୁକୋସାଲ କୋଷଗୁଡ଼ିକର ପୃଷ୍ଠ ପରିବହନକାରୀଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରିପାରେ, ଯାହା ଫଳରେ ତମ୍ବା ଏବଂ ଲୁହା ପରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଟ୍ରେସ୍ ଉପାଦାନର ଶୋଷଣକୁ ବାଧା ଦେଇଥାଏ। ଏହି ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅନ୍ତନଳୀରେ ଟ୍ରେସ୍ ଉପାଦାନର ସନ୍ତୁଳନକୁ ବାଧା ଦେଇଥାଏ, ଯାହା ଫଳରେ ଅନ୍ୟ ପୁଷ୍ଟିକର ତତ୍ତ୍ୱର ଶୋଷଣରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ। ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଉଚ୍ଚ ମାତ୍ରା ଅନ୍ତନଳୀରେ ଲୁହା ଉପାଦାନର ଶୋଷଣକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ହ୍ରାସ କରିଥାଏ, ଯାହା ଦ୍ଵାରା ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ଗଠନ ଏବଂ ସଂଶ୍ଳେଷଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ। ସେହି ସମୟରେ, ଉଚ୍ଚ-ଡୋଜ୍ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ମଧ୍ୟ ମେଟାଲୋଥିଓନିନ୍ ର ଅତ୍ୟଧିକ ଉତ୍ପାଦନର କାରଣ ହୋଇପାରେ, ଯାହା ପସନ୍ଦିତ ଭାବରେ ତମ୍ବା ଆୟନ ସହିତ ବାନ୍ଧି ହୁଏ, ଯାହା ତମ୍ବା ଅଭାବକୁ ନେଇଥାଏ। ଏହା ସହିତ, ଯକୃତ ଏବଂ ବୃକକ୍ ରେ ଜିଙ୍କ ସ୍ତରର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ରକ୍ତହୀନତା, ଫିକା ଚର୍ମ ଏବଂ ରୁକ୍ଷ କେଶ ଭଳି ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ।

◆ପାକସ୍ଥଳୀ ଏସିଡ୍ ଏବଂ ପ୍ରୋଟିନ୍ ପାଚନ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ
ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍, ଏକ ସାମାନ୍ୟ କ୍ଷାରୀୟ ପଦାର୍ଥ ଭାବରେ, ଏହାର ଏସିଡିଟି ମୂଲ୍ୟ ୧୧୯୩.୫, ପଥର ପାଉଡର (୧୫୨୩.୫ ଅମ୍ଳ ମୂଲ୍ୟ) ପରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ କଞ୍ଚାମାଲରେ ଏହା ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବରେ ଉଚ୍ଚ ସ୍ତରର ଅଟେ। ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଅଧିକ ମାତ୍ରା ପେଟ ଏସିଡ୍ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଗ୍ରହଣ କରେ, ପ୍ରୋଟିନ୍ ହଜମକୁ ବାଧା ଦିଏ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱର ହଜମ ଏବଂ ଅବଶୋଷଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ। ଏପରି ସେବନ ନିସନ୍ଦେହରେ ଖାଦ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱର ହଜମ ଉପରେ ଗମ୍ଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ।

◆ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୋଷକ ତତ୍ତ୍ୱର ଅବଶୋଷଣରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ
ଅତ୍ୟଧିକ Zn ²+ ପୁଷ୍ଟିକର ଅବଶୋଷଣ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରେ, ଲୁହା ଏବଂ ତମ୍ବା ଭଳି ଟ୍ରେସ୍ ଉପାଦାନର ଅବଶୋଷଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ, ଯାହା ଦ୍ଵାରା ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ସଂଶ୍ଳେଷଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ଏବଂ ରକ୍ତହୀନତା ଭଳି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରେ।
◆ଅନ୍ତନଳୀ ମ୍ୟୁକୋସାଲ କୋଷଗୁଡ଼ିକର ଆପୋପ୍ଟୋସିସ୍
ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଅନ୍ତନଳୀ ମ୍ୟୁକୋସାଲ କୋଷଗୁଡ଼ିକରେ Zn ²+ ର ଅତ୍ୟଧିକ ଘନତା କୋଷ ଆପୋପ୍ଟୋସିସ୍ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ଏବଂ ଅନ୍ତନଳୀ କୋଷଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାକୁ ବାଧା ଦେଇପାରେ। ଏହା କେବଳ ଜିଙ୍କ ଧାରଣ କରିଥିବା ଏନଜାଇମ ଏବଂ ଟ୍ରାନ୍ସକ୍ରିପସନ କାରକଗୁଡ଼ିକର ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ନାହିଁ, ବରଂ କୋଷ ମୃତ୍ୟୁକୁ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରେ, ଯାହା ଅନ୍ତନଳୀ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରେ।

◆ଜିଙ୍କ ଆୟନର ପରିବେଶଗତ ପ୍ରଭାବ
ଅନ୍ତନଳୀ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଶୋଷିତ ନ ହେଉଥିବା ଜିଙ୍କ ଆୟନଗୁଡ଼ିକ ଶେଷରେ ମଳ ସହିତ ନିର୍ଗତ ହେବ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଳରେ ଜିଙ୍କ ସାନ୍ଦ୍ରତାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ, ଫଳସ୍ୱରୂପ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଅଶୋଷିତ ଜିଙ୍କ ଆୟନ ନିର୍ଗତ ହୁଏ, ଯାହା ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୁଏ। ଏହି ବିପୁଳ ପରିମାଣର ଜିଙ୍କ ଆୟନ ନିର୍ଗତ ହେବା କେବଳ ମାଟି ସଂକୋଚନ ସୃଷ୍ଟି କରିନପାରେ, ବରଂ ଭୂତଳ ଜଳରେ ଭାରୀ ଧାତୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଭଳି ପରିବେଶଗତ ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ।

ସୁରକ୍ଷାାତ୍ମକ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦର ସୁବିଧା:
◆ସୁରକ୍ଷାଦାୟକ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍ସାଇଡର ସକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ
ସୁରକ୍ଷାମୂଳକ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଡାଇରିଆଲ୍ ପ୍ରଭାବକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ବିଶେଷ ସୁରକ୍ଷାମୂଳକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ, ଅଧିକ ଆଣବିକ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ଅନ୍ତନଳୀରେ ପହଞ୍ଚିପାରିବ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏହାର ଡାଇରିଆଲ୍ ପ୍ରଭାବ ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ ଏବଂ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ସାମଗ୍ରିକ ବ୍ୟବହାର ଦକ୍ଷତା ଉନ୍ନତ ହୁଏ। ଏହି କମ୍ ଡୋଜ୍ ଯୋଡିବା ପଦ୍ଧତି ଉଚ୍ଚ ଡୋଜ୍ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଡାଇରିଆଲ୍ ପ୍ରଭାବ ହାସଲ କରିପାରିବ। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ଏବଂ ପାକସ୍ଥଳୀ ଏସିଡ୍ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ କରିପାରିବ, H+ ର ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ କରିପାରିବ, Zn ²+ ର ଅତ୍ୟଧିକ ଉତ୍ପାଦନକୁ ଏଡ଼ାଇପାରିବ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ପ୍ରୋଟିନର ପାଚନ ଏବଂ ବ୍ୟବହାର ହାରରେ ଉନ୍ନତି ଆସିପାରିବ, ଘୁଷୁରୀମାନଙ୍କର ବୃଦ୍ଧି କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିପାରିବ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଲୋମ ଅବସ୍ଥାକୁ ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ। ଅଧିକ ପ୍ରାଣୀ ପରୀକ୍ଷଣରୁ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଛି ଯେ ସୁରକ୍ଷାମୂଳକ ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡ୍ ପ୍ରକୃତରେ ଘୁଷୁରୀମାନଙ୍କରେ ଗ୍ୟାଷ୍ଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ବ୍ୟବହାରକୁ ହ୍ରାସ କରିପାରିବ, ଶୁଷ୍କ ପଦାର୍ଥ, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍, ଶକ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ପୁଷ୍ଟିକର ପାଚନକୁ ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ, ଏବଂ ଘୁଷୁରୀମାନଙ୍କର ଦୈନିକ ଓଜନ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ମାଂସ ଖାଦ୍ୟ ଅନୁପାତକୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଭାବରେ ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବ।

◆ଜିଙ୍କ ଅକ୍ସାଇଡର ଉତ୍ପାଦ ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ଲାଭ:
ଖାଦ୍ୟର ପାଚନ କ୍ଷମତା ଏବଂ ବ୍ୟବହାରକୁ ଉନ୍ନତ କରେ, ଯାହା ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପାଦନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମତାରେ ଉନ୍ନତି ଆଣେ; ସେହି ସମୟରେ, ଏହା ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭାବରେ ଡାଇରିଆର ପ୍ରକୋପକୁ ହ୍ରାସ କରେ ଏବଂ ଅନ୍ତନଳୀ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦିଏ।
ଘୁଷୁରୀମାନଙ୍କର ପରବର୍ତ୍ତୀ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ, ଏହି ଉତ୍ପାଦ ସେମାନଙ୍କର ବୃଦ୍ଧିକୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଭାବରେ ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ ଏବଂ ଫିକା ଚର୍ମ ଏବଂ ରୁକ୍ଷ କେଶ ପରି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିପାରିବ।
ଏହି ଅନନ୍ୟ କମ୍ ଯୋଗ ଡିଜାଇନ୍ କେବଳ ଅତ୍ୟଧିକ ଜିଙ୍କ୍ ବିପଦକୁ ହ୍ରାସ କରେ ନାହିଁ, ବରଂ ପରିବେଶରେ ଉଚ୍ଚ ଜିଙ୍କ୍ ନିର୍ଗମନର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ କରେ।